De (ver)koop van een onderneming is een complexe juridische aangelegenheid waarbij veel verschillende belangen een rol spelen. Zowel de koper als de verkoper dienen rekening te houden met een groot aantal juridische, fiscale en financiële aspecten. Hieronder vat ik heel beknopt de belangrijkste daarvan samen.

Soort transactie

Bij de (ver)koop van een onderneming kunnen verschillende soorten transacties worden onderscheiden, waarvan de twee meest voorkomende soorten zijn: de aandelentransactie en de activa-passiva transactie.

Aandelentransactie

Bij een aandelentransactie worden de aandelen in een vennootschap (bijvoorbeeld een B.V. of N.V.) verkocht. De koper verkrijgt hierdoor het eigendom van de onderneming met alles wat daarbij hoort, dus ook alle activa (denk aan onroerend goed), alle passiva (denk aan schulden), alle contracten en alle verplichtingen. Een voordeel van een aandelentransactie is dat de onderneming die de vennootschap drijft, ongewijzigd in stand blijft. Een nadeel kan zijn dat de koper ook alle risico’s en verplichtingen van de onderneming overneemt, waaronder eventuele op voorhand voor koper onbekende schulden, aanspraken of juridische geschillen.

Activa-passiva transactie

Bij een activa-passiva transactie worden alleen bepaalde gedeelten van een onderneming overgenomen, zoals bijvoorbeeld het onroerend goed, en/of de machines en/of de voorraden. De activa-passiva transactie biedt de koper meer flexibiliteit, omdat alleen die activa en passiva worden overgenomen die de koper ook daadwerkelijk wil overnemen. Het nadeel voor de verkoper is dat de onderneming in gedeeltes wordt ontmanteld en dat de resterende activa en passiva (waaronder bijvoorbeeld schulden) bij de verkoper blijven.

Overnameprocedure

De procedure rondom een bedrijfsovername verloopt in verschillende fasen. In de onderzoeksfase wordt bekeken of een overname wenselijk en haalbaar is. Verkoper en koper onderzoeken wat zij met de overname willen bereiken. Het is vooral voor de verkoper verstandig om in deze fase door de koper een geheimhoudingsverklaring te laten ondertekenen, zodat vertrouwelijke informatie die wordt gedeeld, niet openbaar wordt gemaakt.

Intentieverklaring

Vervolgens is het verstandig een intentieverklaring overeen te komen. In de intentieverklaring leggen verkoper en koper de hoofdlijnen van de (voorlopige) uitkomsten van de onderhandelingen en dus van de te sluiten koopovereenkomst vast, maar bijvoorbeeld ook afspraken over exclusiviteit (er mag tegelijkertijd niet ook met een andere potentiele koper worden onderhandeld), eventuele ontbindende voorwaarden en afspraken over (schade)vergoeding indien het toch niet tot een succesvolle transactie mocht komen. Denk hierbij aan vergoeding van kosten van bijvoorbeeld ingeschakelde adviseurs.

Due diligence

Een heel belangrijk onderdeel van de overnameprocedure is het zogenaamde “due diligence” onderzoek. Tijdens dit onderzoek controleert de koper de juridische, fiscale, financiële en operationele aspecten van de over te nemen onderneming of delen daarvan. De koper controleert alle contracten met bijvoorbeeld klanten, leveranciers, werknemers en verhuurders, maar ook of er juridische geschillen zijn en of de onderneming de juiste vergunningen heeft en of wet- en regelgeving wordt nageleefd. Aan de hand van de uitkomsten van het due diligence onderzoek kunnen partijen besluiten de onderhandelingen voort te zetten, de voorwaarden aan te passen of om af te zien van de overname.

Koopovereenkomst

Als verkoper en koper na het due diligence onderzoek besluiten de transactie voort te zetten, moet een koopovereenkomst worden opgesteld. Hierin worden de definitieve afspraken tussen koper en verkoper vastgelegd, waaronder tenminste de koopprijs en betalingsvoorwaarden, tijdstip en voorwaarden van de eigendomsoverdracht, garanties en vrijwaringen van de verkoper, eventuele ontbindende en opschortende voorwaarden en natuurlijk altijd welk recht van toepassing is (indien bijvoorbeeld verkoper of koper een buitenlandse partij is) en welke rechter bevoegd is van geschillen kennis te nemen.

Met garanties en vrijwaringen verzekert de verkoper de koper dat de verstrekte informatie juist is, zoals de financiële positie van de onderneming en dat er geen voor de koper relevante informatie is achtergehouden. Indien achteraf blijkt dat deze garanties niet kloppen, kan de koper de verkoper aansprakelijk stellen, of misschien zelfs de koopovereenkomst ontbinden of vernietigen.

Werknemers en belastingen

Bij de overname van een onderneming met werknemers kunnen werknemersrechtelijke aspecten een rol spelen. De Wet overgang van onderneming bepaalt dat werknemers automatisch mee overgaan naar de nieuwe eigenaar met behoud van hun arbeidsvoorwaarden. Ook fiscale aspecten spelen een belangrijke rol. Zo kan een overname leiden tot belastingverplichtingen zoals overdrachtsbelasting, vennootschapsbelasting of omzetbelasting.

Feitelijke overdracht

Daarna vindt de feitelijke overdracht van de onderneming plaats. Dit kan het moment zijn waarop de aandelen worden overgedragen bij de notaris of het moment waarop de activa en passiva worden overgedragen. Dat is ook het moment om werknemers, klanten en leveranciers te informeren en het moment om bijvoorbeeld contracten en vergunningen over te dragen.

Conclusie

Het bovenstaande is slechts een heel beknopte samenvatting van wat er bij de (ver)koop van een onderneming allemaal komt kijken. Bij de (ver)koop van een onderneming is juridische expertise dan ook onmisbaar. Door de juiste stappen in de verschillende fasen van het overnameproces te doorlopen en door het opstellen van de juiste juridische documenten kunnen de risico’s voor zowel koper als verkoper worden geminimaliseerd.

Wibe Reddingius