Dagelijks sluiten we overeenkomsten zonder erbij na te denken. Het overgrote deel van die overeenkomsten betreft koopovereenkomsten, zoals de dagelijkse boodschappen bij de supermarkt, bij het benzinestation of via internet.

Meestal gaat het bij die overeenkomsten om geringe bedragen. Zo af en toe kopen of verkopen we zaken voor hogere bedragen. Daarbij zal voor veel mensen de verkoop of aankoop van een woning de kroon spannen wat betreft de hoogte van de koopsom. Maar ook bij aan- of verkoop van een auto of een paard kan sprake zijn van aanzienlijke koopsommen; bij topsportpaarden soms aanzienlijk meer dan bij een doorsnee woning.

Onroerende zaken

De wet kent sinds jaar en dag tal van waarborgen wanneer het gaat om koop van onroerende zaken. Zo staan onroerende zaken omschreven in een register. Omvang en eigenaar van de onroerende zaak kunnen gemakkelijk worden achterhaald om misverstanden zoveel mogelijk te voorkomen. Levering van onroerende zaken kan bovendien alleen via tussenkomst van een notaris en hetzelfde geldt voor vestiging van een hypotheek op onroerende zaken.

Roerende zaken

Dergelijke waarborgen kent de wet niet voor roerende zaken. Het zou ook zeer omslachtig zijn om voor de levering van een pak melk een notaris te moeten in schakelen en om vervolgens dat pak melk in een daarvoor bestemd register in te moeten schrijven. Inmiddels zijn er voor de koop van roerende zaken wel een aantal waarborgen wettelijk vastgelegd, vooral om de consument te beschermen. Een daarvan is de zogenaamde consumentenkoop. Welke bescherming consumentenkoop precies biedt, laat ik in dit artikel grotendeels buiten beschouwing, maar die bescherming is voor de consument-koper heel ruim.

Consumentenkoop

De wet bepaalt dat onder consumentenkoop wordt verstaan: de koop met betrekking tot een roerende zaak die wordt gesloten door een verkoper die handelt in het kader van zijn handels-, bedrijfs-, ambachts- of beroepsactiviteit en een koper, natuurlijk persoon, die handelt voor doeleinden buiten zijn bedrijfs- of beroepsactiviteit.

Het moet dus gaan om een roerende zaak, bijvoorbeeld een wasmachine, een auto, of … een paard. Vervolgens blijkt uit de wet dat het onderscheid tussen in welke hoedanigheid de verkoper en in welke hoedanigheid de koper handelt van cruciaal belang is. Dat betekent dus dat iedereen die een koopovereenkomst sluit zich heel goed van de hoedanigheid van de wederpartij bewust moet zijn. De wettelijke bepalingen over consumentenkoop zijn daarnaast ook nog eens dwingend recht. Dat betekent dat er niet van kan worden afgeweken, niet in een contract, niet in een side-letter en ook niet door schijnconstructies.

De Europese Richtlijn die ervoor heeft gezorgd dat de bepalingen over consumentenkoop in onze wet zijn opgenomen beoogt een hoge mate van consumentenbescherming, waardoor rechters er van uitgaan dat het voor de hand ligt een ruime definitie van consumentenkoop (en dus van het handelen in het kader van een beroeps-, handels, of bedrijfsactiviteit) aan te houden. Bij schijnconstructies en andere pogingen om onder de consumentenbescherming uit te komen, heeft de consument veel meer dan het voordeel van de twijfel.

De case

Niet lang geleden behandelde ik een zaak voor een consument koper die meer dan Euro 200.000, had betaald voor een talentvol dressuurpaard waarmee zij wedstrijden op hoog niveau wilde gaan rijden. Het dressuurpaard werd al snel kreupel en bleek een blessure te hebben die al moet hebben bestaan voor aflevering. Het paard was niet geschikt voor de dressuursport en beantwoordde niet aan de koopovereenkomst. Namens de consument-koper is een beroep gedaan op consumentenkoop en is de koopovereenkomst ontbonden, waardoor de verkoper moest bewijzen dat de blessure na aflevering was ontstaan. Dat bewijs kon niet worden geleverd.

Bij bestudering van het koopcontract viel meteen op dat niet de eigenaar van de handelsstal waar het paard was uitgeprobeerd en die zich in eerste instantie voordeed als verkoper, maar een net 18 jaar geworden stal-medewerkster van hem als verkoper op het koopcontract stond vermeld. Blijkbaar was via een schijnconstructie geprobeerd van de verkoper ook een consument te maken, zodat de bepalingen van consumentenkoop niet zouden gelden en dus de consument-koper zou moeten bewijzen dat de blessure al voor aflevering bestond.

Dat deze net 18-jarige stalmedewerkster eigenaar van een dressuurpaard was met een waarde van meer dan EUR 200.000 en dat zij de hoedanigheid had van verkoper, was volstrekt ongeloofwaardig. Gelukkig kon vrij eenvoudig worden aangetoond dat de eigenaar van de dressuurstal zich korte tijd voor het tekenen van het koopcontract nog had voorgedaan als eigenaar van het dressuurpaard en dat hij een jaar daarvoor het paard zelf van de vorige eigenaar had gekocht.

Controleer de hoedanigheid

Desondanks had de consument-koper er verstandig aan gedaan om de hoedanigheid van de verkoper te controleren. Dat geldt voor iedereen en altijd. Weet met wie je zaken doet; ken uw Pappenheimers! Controleer of de verkoper eigenaar is van het verkochte. Controleer bovendien of de verkoper is wie hij zegt dat hij is. Dat geldt natuurlijk andersom evengoed voor de verkoper ten aanzien van de hoedanigheid van de koper. Is de koper die zich voordoet als consument ook wel echt een consument?

Wibe Reddingius