Vakantie is een belangrijk recht van de werknemer. Het biedt de werknemer de mogelijkheid om bij te komen en te herstellen van de gewerkte dagen. In de wet staat dat een werknemer gedurende zijn of haar vakantie recht op loon behoudt. Maar wanneer is een vrije dag een vakantiedag en wat wordt er bedoeld met loon?

Daarover heeft de Hoge Raad vlak voor de zomervakantie een viertal arresten gewezen. Het ging in die zaken om vier werknemers van NS Reizigers B.V. (hierna: “NSR”). Wat er in die zaken speelde, lees je in deze blog.

Vakantieregeling CAO NS

Op de arbeidsovereenkomsten van de vier werknemers is de CAO NS van toepassing. Op grond van de CAO NS hebben werknemers van NSR recht op:

• ‘verlofdagen’, gelijk aan vier keer de overeengekomen arbeidsduur per week, waarmee de wettelijke vakantiedagen worden bedoeld; en,
• ‘extra vrije dagen’, waarbij het aantal afhangt van de leeftijd en functie van de werknemer.

In de CAO NS is ook geregeld dat werknemers de vrije dagen kunnen inbrengen in het Keuzeplan. Dat houdt in dat de vrije dagen kunnen worden geruild, bijvoorbeeld tegen een fiets, extra pensioen, of kunnen worden gebruikt om een sabbatical mee te financieren.

Twee van de vier werknemers waarop de arresten van de Hoge Raad betrekking hebben, hebben de vrije dagen geruild tegen werktijdverkorting op basis van de Regeling Werktijdverkorting Oudere Werknemers.

Afspraak NSR met vakbonden

In 2016 ontstond er tussen de vakbonden en NSR een verschil van mening over de vraag of werknemers van NSR recht hebben op onregelmatigheidstoeslag over de door hen opgenomen vakantiedagen. NSR en de vakbonden spraken af dat de werknemers wél recht hadden op onregelmatigheidstoeslag over de wettelijke vakantiedagen, maar niet over de extra vrije dagen.

Standpunt vier werknemers

De vier werknemers waren het niet eens met die afspraak. Zij stelden zich op het standpunt dat zij ook recht hebben op onregelmatigheidstoeslag over de opgenomen extra vrije dagen. De afspraak tussen de vakbonden en NSR was volgens de werkgevers in strijd met de wet en daarom niet geldig.

Wat zegt de wet?

In de wet staat dus dat een werknemer gedurende zijn of haar vakantie het recht op loon behoudt. Op grond van (Europese) rechtspraak weten we dat onder het loonbegrip dat geldt voor vakantiedagen ook een vaste onregelmatigheidstoeslag valt. Een vaste onregelmatigheidstoeslag moet tijdens vakantie dus gewoon worden doorbetaald.

De vraag in de vier genoemde zaken is daarom eigenlijk: (i) zijn de de extra vrije dagen aan te merken als vakantiedagen en, zo ja, (ii.) mag voor deze extra vrije dagen een ander loonbegrip worden gehanteerd.

Wat zegt NSR? 

Extra vrije dagen zijn geen vakantiedagen

NSR stelde zich op het standpunt dat de extra vrijde dagen geen vakantiedagen zijn. Het belangrijkste argument van NSR was dat het doel van die extra vrije dagen niet is om de werknemers te laten herstellen van de gewerkte dagen, de zogenaamde recuperatiefunctie.

Mocht het al zo zijn dat de extra vrije dagen in eerste instantie wel als vakantiedagen zijn aan te merken, dan gold volgens NSR dat de extra vrije dagen niet (langer) als vakantiedagen zijn aan te merken als zij inmiddels voor een ander doel worden ingezet. Twee van de vier werknemers hadden hun extra vrijde dagen immers ingezet voor werktijdverkorting op basis van de Regeling Werktijdverkorting Oudere Werknemers. Het doel van die regeling is het stimuleren van de duurzame inzetbaarheid van oudere werknemers en niet het herstel van de verrichte werkzaamheden.

Voor deze extra vrijde dagen geldt niet hetzelfde loonbegrip als voor wettelijke vakantiedagen

NSR stelde zich daarnaast op het standpunt dat voor bovenwettelijke (extra) vakantiedagen een ander loonbegrip mag worden gehanteerd dat voor de wettelijke vakantiedagen. De afspraak met de vakbonden was volgens NSR daarom toegestaan en dus geldig.

Oordeel Hoge Raad

De Hoge Raad heeft in de vier zaken op 9 juni 2023 uitspraak gedaan.

Extra vrije dagen zijn vakantiedagen

Voor wat betreft de eerste vraag kwam de Hoge Raad tot het oordeel dat de extra vrije dagen als vakantiedagen moeten worden aangemerkt. De Hoge Raad overwoog dat een vrije dag moet worden aangemerkt als vakantiedag als het doel van die vrije dag is om de werknemer te laten herstellen van de verrichtte werkzaamheden. Nu in de CAO NS niet was opgenomen wat de bedoeling was van de extra vrije dagen, ging de Hoge Raad ervan uit dat die dagen, net als de wettelijke vakantiedagen, bedoeld waren om de werknemers te laten herstellen van de verrichte werkzaamheden.

Het gaat daarbij volgens de Hoge Raad om de bedoeling op het moment van toekenning. Dat de werknemers de extra vrije dagen inmiddels hadden omgezet in werktijdverkorting maakte voor dat oordeel dus niet uit.

NSR stelde zich op het standpunt dat de extra vrijde dagen geen vakantiedagen zijn. Het belangrijkste argument van NSR was dat het doel van die extra vrije dagen niet is om de werknemers te laten herstellen van de gewerkte dagen, de zogenaamde recuperatiefunctie.

Mocht het al zo zijn dat de extra vrije dagen in eerste instantie wel als vakantiedagen zijn aan te merken, dan gold volgens NSR dat de extra vrije dagen niet (langer) als vakantiedagen zijn aan te merken als zij inmiddels voor een ander doel worden ingezet. Twee van de vier werknemers hadden hun extra vrijde dagen immers ingezet voor werktijdverkorting op basis van de Regeling Werktijdverkorting Oudere Werknemers. Het doel van die regeling is het stimuleren van de duurzame inzetbaarheid van oudere werknemers en niet het herstel van de verrichte werkzaamheden.

Voor alle vakantiedagen geldt hetzelfde loonbegrip

De tweede vraag was of NSR voor die extra vrije dagen dan wel een ander (minder ruim) loonbegrip mocht hanteren nu die dagen als vakantiedagen gelden. De Hoge Raad oordeelde dat dat niet mocht. De wet staat volgens de Hoge Raad niet toe dat voor bovenwettelijke/extra vakantiedagen een ander loonbegrip geldt dan voor wettelijke vakantiedagen. Ook over bovenwettelijke/extra vakantiedagen moest dus onregelmatigheidstoeslag worden betaald.

De afspraak die NSR met de vakbonden had gemaakt, was dus in strijd met de wet en dus niet geldig. De vier werknemers konden alsnog aanspraak maken op de onregelmatigheidstoeslag over de door hen opgenomen extra vrije dagen.

Tips voor werkgevers

Wil je werknemers extra vrije dagen toekennen, maar wil je voorkomen dat je over die dagen ook toeslagen moet betalen? Zorg er dan voor dat in de overeenkomst waaruit de aanspraak op die dagen voortvloeit, uitdrukkelijk ook het doel van die dagen wordt opgenomen. Dat doel moet dan niet zijn het herstellen van de verrichte werkzaamheden, maar bijvoorbeeld het bevorderen van de duurzame inzetbaarheid van de werknemer. Op deze manier kan je voorkomen dat extra vrije dagen als vakantiedagen worden aangemerkt.

Heeft u naar aanleiding van deze blog vragen? Neem dan gerust vrijblijvend contact met Hian Li op!

Mail op ko@kc-advocaten.nl of bel op (010) 35 10 299.

Hian Li Ko