Een duurovereenkomst is een overeenkomst waarbij partijen zich over en weer hebben verbonden om voor bepaalde of voor onbepaalde tijd over en weer prestaties te verrichten. Die prestaties dienen voortdurend, telkens terugkerend of opeenvolgend te zijn om van een duurovereenkomst te kunnen spreken. Veel voorkomende duurovereenkomsten zijn bijvoorbeeld de arbeidsovereenkomst, de huurovereenkomst en de distributieovereenkomst. Voor sommige duurovereenkomsten, zoals de huurovereenkomst en de arbeidsovereenkomst, bestaan wettelijke regelingen die onder meer de beëindiging door opzegging van die overeenkomsten regelen. Voor een distributieovereenkomst bestaat in Nederland geen wettelijke regeling. Hoofdregel is dat een duurovereenkomst niet zomaar, zonder meer, kan worden opgezegd.

Opzegtermijn

Een stallingsovereenkomst voor pensionpaarden kan vaak worden gekwalificeerd als een duurovereenkomst. Meestal gaat het bij stallingsovereenkomsten om een huurovereenkomst met betrekking tot een onroerende zaak, namelijk een box, niet zijnde een woning of bedrijfsruimte, die is aangegaan voor onbepaalde tijd. Daarvoor geldt een wettelijke regeling. Bij opzegging van zo’n overeenkomst dient een opzegtermijn van tenminste één maand in acht te worden genomen, ongeacht wie, stalhouder of pensionklant, opzegt. Indien de stallingsovereenkomst voor bepaalde tijd is aangegaan kan niet tussentijds worden opgezegd, tenzij partijen overeen zijn gekomen dat tussentijdse opzegging wel kan. Naast de stallingsovereenkomst bestaan dan vaak ook nog daaraan gelieerde overeenkomsten. Te denken valt aan een overeenkomst het paard te voeren en de box uit te mesten, of het paard door een bepaald persoon op bepaalde momenten te laten trainen tegen betaling van een vooraf overeengekomen vergoeding. Dergelijke overeenkomsten kennen geen wettelijke regeling en maar zelden worden afspraken gemaakt over de duur van zulke gelieerde overeenkomsten, laat staan over tussentijdse opzegmogelijkheden daarvan. In de praktijk zulle dergelijke overeenkomsten vaak meeliften met de stallingsovereenkomst zelf en zijn ze het zelfde lot beschoren.

Als er geen wettelijke regeling bestaat kunnen partijen zelf contractueel afspraken maken over de beëindiging. Als partijen geen afspraken hebben gemaakt over de beëindiging wordt hun rechtsverhouding beheerst door de zogenaamde ‘aanvullende werking van de eisen van redelijkheid en billijkheid’ zoals vastgelegd in ons Burgerlijk Wetboek. Dan dient aan de hand van die eisen te worden bekeken of onder de gegeven omstandigheden opzegging van de overeenkomst mogelijk is en welke termijn daarbij in acht moet worden genomen. Maar ook als partijen wel afspraken hebben gemaakt over een opzegtermijn, dan kan toepassing van de eisen van redelijkheid en billijkheid leiden tot een langere of kortere opzegtermijn.

Duurovereenkomst bepaalde tijd

Als sprake is van een duurovereenkomst voor bepaalde tijd, dan is het uitgangspunt dat niet tussentijds mag worden opgezegd, tenzij natuurlijk tussentijdse opzegging is overeengekomen of sprake is van een niet vooraf voorziene situatie waardoor – weer met inachtneming van de maatstaven van redelijkheid en billijkheid – opzegging vόόr afloop van de bepaalde tijd toch mogelijk is. Wat is anders nog de waarde van de overeengekomen bepaalde tijd? De omstandigheden van het geval die bij de toepassing van de eisen van redelijkheid en billijkheid een doorslaggevende rol spelen moeten van zodanige aard zijn dat ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst tot het overeengekomen tijdstip van opzegging niet kan worden verlangd.

Duurovereenkomst onbepaalde tijd

Voor duurovereenkomsten die voor onbepaalde tijd zijn aangegaan geldt als uitgangspunt dat die altijd kunnen worden beëindigd door opzegging. Contractsvrijheid is een groot goed en dat betekent dat het partijen vrij moet staan van elkaar af te kunnen net zoals het hen vrijstaat met elkaar overeenkomsten te sluiten. Bij opzegging van duurovereenkomsten voor onbepaalde tijd, zo heeft de Hoge Raad bepaald, kunnen de eisen van redelijkheid en billijkheid in verband met de aard en inhoud van de overeenkomst en de omstandigheden van het geval ervoor zorgen dat opzegging alleen mogelijk is indien een voldoende zwaarwegende grond voor de opzegging bestaat. Uit diezelfde eisen kan ook voortvloeien dat een bepaalde opzegtermijn in acht moet worden genomen of dat bij de opzegging een vergoeding moet worden aangeboden/betaald. Of opzegging mogelijk is en onder welke voorwaarden hangt dus af van de omstandigheden van het geval.

Omstandigheden

De volgende omstandigheden (er zijn er meer te bedenken) kunnen bijvoorbeeld een rol spelen bij de beoordeling en bij de toetsing aan de eisen van redelijkheid en billijkheid: de reden voor de opzegging, de belangen van partijen over en weer, de periode dat de overeenkomst heeft geduurd, de gewekte verwachtingen of het vertrouwen dat de wederpartij mocht hebben in het voortduren van de overeenkomst, verklaringen van partijen met betrekking tot de duur van de overeenkomst, of is voldaan aan de eisen van proportionaliteit (staat de opzegging wel in verhouding tot het daarmee beoogde doel) en subsidiariteit (zijn er alternatieven voorhanden om het beoogde doel te bereiken) en investeringen die zijn gedaan door een partij.

Zoals altijd zal een rechter die de opzegging moet beoordelen en deze en wellicht andere omstandigheden van het geval moet wikken en wegen. De rechter zal zich moeten afvragen of de opzegging noodzakelijk is of dat de opzegging als pressiemiddel wordt gebruikt om uiteindelijk een ander doel te bereiken. Het maakt in de afwegingen natuurlijk een verschil of de duurovereenkomst maar even heeft geduurd of al decennia lang bestaat. Als de opzeggende partij meerdere keren zeer nadrukkelijk te kennen heeft gegeven dat de andere partij zich nergens zorgen om hoeft te maken omdat voorlopig toch niet wordt opgezegd, zal dat ten nadele zijn van de opzeggende partij. Indien op verzoek van de opzeggende partij door de andere partij in het verleden kostbare investeringen zijn gedaan, zal dat mogelijk betekenen dat alleen kan worden opgezegd met (al dan niet gedeeltelijke) vergoeding van die investeringen.

Conclusie

Duurovereenkomsten kunnen dus (bijna) altijd worden beëindigd door opzegging, afhankelijk van wat partijen zijn overeengekomen en afhankelijk van eventueel toepasselijke wettelijke regelingen. Meestal zal een opzegtermijn in acht moeten worden genomen en in sommige gevallen zal een vergoeding moeten worden aangeboden wil de opzegging in rechte standhouden. Hoe lang de opzegtermijn moet zijn en hoe hoog de vergoeding moet zijn hangt af van de omstandigheden van het geval. Inmiddels kan uit standaard jurisprudentie wel ongeveer een leidraad voor de duur van de opzegtermijn worden afgeleid, maar meer dan een leidraad is dat ook weer niet. Ook hier geldt: ‘bezint eer ge begint!’ en vraag juridisch advies als u uw duurovereenkomst wilt opzeggen of uw duurovereenkomst wordt opgezegd.