Potentiële paardenkopers schakelen geregeld de hulp in van een commissionair bij de aankoop van een paard. Volgens de wet is de koper hiervoor een vergoeding aan de commissionair verschuldigd. In de praktijk is het echter de verkoper die deze vergoeding betaalt. Deze werkwijze is dus in strijd met de wet.

Commissionair*

Een commissionair (zo wordt hij genoemd) in de paardenhandel bemiddelt tussen de koper en verkoper bij de aankoop van een paard. Dit doet hij in opdracht van de koper. De potentiële koper geeft de commissionair meestal de opdracht om een geschikt paard voor hem te vinden en hem vervolgens te helpen bij de totstandkoming van een koopovereenkomst. In ruil voor zijn werkzaamheden ontvangt de commissionair een vergoeding, vaak tien procent van de (ver)koopprijs van het paard. De commissionair in de paardenhandel is geen commissionair in de zin van de wet. Hij sluit namelijk geen koopovereenkomsten in eigen naam, maar helpt bij de totstandkoming van koopovereenkomsten tussen zijn opdrachtgever en een derde. Het is dus een bemiddelaar.

Wet: kwalificatie

De verhouding tussen de commissionair en de koper die hem heeft ingeschakeld, kan worden gekwalificeerd als een overeenkomst van opdracht, meer specifiek als een bemiddelingsovereenkomst. De commissionair (‘de opdrachtnemer’) verricht immers in opdracht van de koper (‘de opdrachtgever’) bepaalde werkzaamheden met het oog op het tot stand brengen van een koopovereenkomst tussen zijn opdrachtgever en een derde. In ruil voor zijn werkzaamheden ontvangt de commissionair een vergoeding (‘loon’).

Wet: opdrachtgever (koper) betaalt

In de wet staat dat de opdrachtgever loon is verschuldigd aan de opdrachtnemer. Dat is ook logisch, omdat de opdrachtnemer handelt in opdracht van – en dus voor – de opdrachtgever. Dit is niet anders bij een bemiddelingsovereenkomst. Aangezien de koper de opdrachtgever is van de commissionair, is de koper degene die de commissionair op grond van de wet loon moet betalen.  

Praktijk: verkoper betaalt

In de praktijk gaat het anders. Als tussen de koper en de verkoper een koopovereenkomst tot stand is gekomen, spreekt de commissionair de verkoper aan tot betaling van het loon. Het is dus uiteindelijk de verkoper die het loon aan de commissionair betaalt.  

Merkwaardigheden

In tegenstelling tot de wet voorschrijft – namelijk dat de koper de commissionair betaalt – betaalt de verkoper in de praktijk dus de vergoeding aan de commissionair. Dat is merkwaardig, omdat tussen de commissionair en de verkoper geen overeenkomst bestaat. De verkoper heeft de commissionair immers geen opdracht gegeven om te bemiddelen, hij is slechts als een derde betrokken geraakt bij de bemiddeling. Ook met het oog op de belangen van de verschillende partijen is het merkwaardig dat de verkoper een vergoeding aan de commissionair moet betalen. De commissionair behartigt namelijk de belangen van de koper, die tegengesteld zijn aan die van de verkoper.

Onwenselijk situaties

Dit ‘gebruik’ kan leiden tot onwenselijke situaties waarin de koper en de commissionair lijnrecht tegenover elkaar komen te staan. Dat komt omdat de commissionair ook bepaalde eigen belangen heeft, die kunnen botsen met de belangen van de koper. De commissionair heeft er allereerst belang bij dat er een koopovereenkomst tot stand komt, omdat hij dan een vergoeding kan vragen van de verkoper. Hierdoor kan de commissionair geneigd zijn om de koper aan te sporen een koopovereenkomst te sluiten waarvan hij weet dat de koper daar niet bij gebaat is (bijvoorbeeld omdat het paard niet gezond is). Als de commissionair dit doet, handelt hij in strijd met de belangen van zijn opdrachtgever, de koper, die hij juist behoort te behartigen. In dat geval hangt de commissionair aansprakelijkstelling door de koper boven het hoofd en staan partijen lijnrecht tegenover elkaar. Daarnaast kan de commissionair er belang bij hebben dat de gesloten koopovereenkomst in stand blijft, bijvoorbeeld als hij met de verkoper heeft afgesproken dat hij de vergoeding moet terugbetalen als de koopovereenkomst wordt ontbonden. Als dat het geval is en de koper de koopovereenkomst wil ontbinden, zal hij dus niet kunnen rekenen op de steun van de commissionair. De commissionair zal eerder geneigd zijn om in dit geschil de kant van de verkoper te kiezen, omdat deze ook bij instandhouding van de overeenkomst gebaat is. Ook in deze situatie staan de commissionair en de koper lijnrecht tegenover elkaar. Dit zijn slechts enkele voorbeelden.

Conclusie

In de praktijk betaalt de verkoper de vergoeding aan de commissionair, terwijl de wet bepaalt dat de koper deze vergoeding verschuldigd is. De reden is meestal gelegen in langdurige handelsrelaties versus eenmalig dienstverlening voor een koper, maar wenslijk is het allerminst. Betaling van de commissionair door de verkoper kan tot heel vervelende situaties leiden die de commerciële belangen ver overstijgen. Tussen de verkoper en commissionair bestaat immers helemaal geen overeenkomst en de commissionair zou de belangen van de koper moeten behartigen, die tegengesteld zijn aan de belangen van de verkoper. Ik adviseer daarom af te stappen van dit gebruik en de koper de rekening van de commissionair te presenteren, zoals de wet dat voorschrift, desnoods met aanpassing van de koopsom.